Tendinitis (upala tetiva): prevencija i oporavak

• Šta su tetive
• Pojam i uzroci tendinitisa
• Koje tetive su najčešće pogođene tendinitisom
  • Upala Ahilove tetive
  • Upala tetiva na nozi
  • Prevencija
  • Upala tetiva na ruci
  • Upala tetiva ramena Tendinitis zgloba ramena
  • Upala tetiva stopala
• Simptomi tendinitisa
• Prevencija tendinitisa
• Dijagnostika i lečenje
  • Terapija
• Fizikalna terapija i rehabilitacija
• Ko moze dobiti tendinitis
• Koliko traje oporavak od tendinitisa

Šta su tetive

Tetive su završeci mišića koji predstavljaju sponu između mišića i kosti. Sastoje se od kolagenog vezivnog tkiva u kome su vlakna postavljena paralelno što omogućava mišiću elastičnost, to jest istezanje i skraćivanje što i jeste njegova funkcija. One su okružene ovojnicama koje ih štite od povređivanja.

Koliko je elastičnost i čvrstina tetiva bitna pokazuje podatak da mogu da izdrže opterećenje zatezanjem i do jedne tone po kvadratnom centimetru.

Pojam i uzroci tendinitisa

Tendinitis je upalni proces u tetivi koji nastaje kao posledica preteranog i dugotrajnog napora usled kojeg dolazi do mikrotrauma u njima. To se najčešće dešava kod nekih zanimanja u kojima se isti pokreti ponavljaju neprekidno tokom dužeg vremenskog perioda, pogotovo ako se rade u neuobičajenoj poziciji - tesari, moleri, zidari, električari, kao i kod intenzivnih sportova - tenis, skijanje, bacanje kugle i koplja i drugih.

Tendinitis, takođe, može nastati i usled iznenadnog i naglog naprezanja mišića - skok u stranu ili nepravilan doskok, kao i prilikom uvrnuća zgloba ručja ili uganuća skočnog zgloba, a i kao posledica svakog drugog prevelikog opterećenja mišića i zglobova.

Takođe, i nepravilno i držanje tela, kriva kičma, nejednaka dužina ekstremiteta, zatim nošenje neudobne i deformisane obuće, kao i svi drugi faktori koji remete normalnu statiku, mogu dovesti do pojedinih vrsta tendinitisa.

Koje tetive su najčešće pogođene tendinitisom

Zapaljenje tetiva najčešće pogađa one zglobove koji su tokom obavljanja profesionalnih aktivnosti, ili prilikom bavljenja sportom, a uostalom i tokom redovnih dnevnih aktivnosti najviše opterećeni, a to su:

• tetiva ramena - spoj bicepsa- prednjeg mišića nadlaktice sa ramenim zglobom,
• Ahilova tetiva - tetiva koja spaja petnu kost sa mišićem potkolenice,
• tetiva sa spoljašnje strane lakatnog zgloba - "teniski lakat",
• patelarna tetiva koja povezuje čašicu kolena sa golenjačom i četvoroglavim (kvadricepsom) mišićem natkolenice - " skakacko koleno",
• tetive ručnog zgloba i mišića opružača palca na ruci.

Upala Ahilove tetive

Ahilova tetiva je jedna je od najvećih i najjačih tetiva čovekovog tela, ona pričvršćuje mišić lista, tj. mišić zadnje strane potkolenice, za petnu kost. Zahvaljujući njoj možemo da se propnemo na prste, hodamo uz stepenice, trčimo, skačemo.

Do zapaljenja Ahilove tetive dolazi uglavnom zbog njenog prevelikog opterećenja i prenapregnutosti, a to se najčešće dešava prilikom sportskih aktivnosti kada trpi čak i do deset puta veće opterećenje nego prilikom hodanja. Posebno su ugroženi profesionalni sportisti i to kod onih sportova u kojima je neophodan brzi start kao i naglo zaustavljanje, kao što su to fudbal ili ragbi. Kod rekreativnoh sportova, neredovno treniranje, izlaganje naporima samo vikendom, može uzrokovati zapaljenje Ahilove tetive.

Zatim intenzivno trčanje - pogotovo u patikama koje nisu za to dizajnirane, nepodobni teren - podloga, nedovoljan odmor između aktivnosti, plesovi u visokim potpeticama, mogu takođe dovesti do ove vrste tendinitisa.

Tendinitis Ahili se najčešće javlja kod osoba starosti između 35 do 50 godina života, tj. u vreme kada već počinje pojava degenerativnih promena u organizmu.

Rizik povećavaju preterana težina, obuća bez potpore, ravni tabani, kao i nošenje visokih potpetica.

Specificni simptomi zapaljenje ove tetive su:

• otok i toplina duz Ahilove tetive,
• slabost ekstremiteta,
• teškoća sa stajanjem na prstima.

Lečenje tendinitisa Ahilove tetive traje najmanje 2 do 3 meseca, a ponekad i duže. Počinje se sa mirovanjem, elevacijom noge, aplikacijama leda po 5 do 10 minuta nekoliko puta dnevno. Treba uzimati nesteroidne antireumatike, utrljavati antireumarske krema lokalno na otečena i bolna mesta. Nakon toga se započinje fizikalna terapija postepenim istezanjem muskulature i tetive i vežbama za jačanje istih.

Upala tetiva na nozi

Jedan od najaktivnijih zglobova ljudskog tela je zglob kolena, to je ujedno i zglob koji trpi veoma veliko opterećenje, kako prilikom hodanja tako i usled nošenja težine tela.

Koleno stabilizuje više tetiva od kojih ćemo spomenuti prednji i zadnji ukršteni ligamenat, bočni spoljašnji i unutrašnji ligament, kao i patelarni ligament koji spaja čašicu kolena sa golenjacom i pripaja se na četvoroglavi mišić natkolenice.

Tendinitisi gorepomenutih ligamenata najčešće nastaju usled preopterećenja zgloba kolena kod sportista - skakanje, trčanje, tenis i fudbal. Ova dva poslednja sporta naročito opterećuju koleni zglob zbog učestale promene pravca kretanja. Naročito je rizičan nagli okret gornjeg dela tela pri čemu stopala i potkolenice ne stižu da prate istu dinamiku pokreta, odnosno uvrtanja.

Uzrok ovog tendinitisa moze biti i naglo istezanje patelarne tetive ukoliko prilikom hoda stanemo na neku neravninu ili ivicnjak i "iskrivimo nogu".

Simptomi su:

• bol neposredno ispod čašice na mestu pripoja tetive - kod patelarnog tendinitisa,
• osećaj ukočenost zgloba kolena i nemogućnost savijanja i opružanja noge,
• pojačanje bola pri pokretima,
• otok u predelu kolena.

U osnovi lečenja patelarnog i ostalih tendinitisa zgloba kolena je:

U prvoj fazi rasterećenje zgloba i mirovanje, ponekad je potrebno u težim slučajevima, uraditi čak nekoliko dana imobilizaciju zgloba. Pred uzimanja peroralnih analgoantireumatika, lekar će se možda odlučiti i za aplikaciju kortikostetoida u vidu injekcije lokalno u predeo tetive. Nakon nekoliko dana sledi primena fizikalnih procedura - elektroterapija, šok vejv terapija, da bi se ubrzo posle toga pristupilo vežbama u smislu postepenog istezanju mišića i jačanju mišićne snage potkolenice i natkolenice. U predelu skočnog zgloba usled najčešče nepravilnog doskoka ili deformisane obuće često dolazi do zapaljenja tetiva koje podupiru ovaj zglob - prednji, zadnji i bični ligamenti.

Prevencija

Izbegavati intenzivne treninge posle pauze, ne započinjati nikada trening pre "zagrevanja", redovno raditi vežbe za jačanje muskulature koja podupire taj zglob.

Upala tetiva na ruci

Teniski lakat - je zapaljenska reakcija tetive koja spaja mišić opružac šake sa donjim delom nadlaktice, a koja anatomski ulazi u sastav lakatnog zgloba. Iako se zove teniski lakat, ova vrsta tendinitisa se najčesće sreće kod zanimanja kao što su automehanicari, kuvari, stomatolozi, zatim i osoba koje dugotrajno rade za kompjuterom. Od sportista oboljevaju teniseri, hokejasi, bacači koplja, kuglaši.

Ukoliko se ozbiljno ne pristupi lečenju ovog tendinitisa, usled upalnog procesa i sledstvenih promena u njoj, može doći i do rupture - pucanja, ove tetive.

Ponekad su bolovi u predelu lakta i slabost mišića toliko izraženi da oboleli ne može da obavlja svakodnevne jednostavne aktivnosti, kao što su držanje olovke ili čaše u ruci.

Tendinitis zgloba ručja je zapaljenje tetiva koje povezuje mišiće šake - pregibace i opružace sa kostima podlaktice.

Do tendinitisa zgloba ručja dolazi i usled preteranih i dugotrajnih napora kojima se izlaže ovaj zglob. Od sportova tu pripadaju gimnastika, golf, odbojka, a od zanimanja poslovi stolara, zidara, rad sa bušilicama i sva ona zanimanja koja su povezana učestalim hvatanjem i čvrstim stezanjem šake.

Simptomatologija je kao i kod drugih tendinitisa, bol, otok, osetljivost na dodir, otežani pokreti, ali i trnjenje prstiju i ispadanje predmeta iz ruke.

Treba spomenuti još i tendinitis pokretača palca na ruci. Palac je posebno, kao antagonist ostalim prstima, najviše opterećen svakodnevno čak i pri obavljanju najjednostavnijih radnji. Tom prilikom su pokreti hvatanja i formiranja pesnice bolni i otežani, a fina i koordinacija onemogućena.

Upala tetiva ramena - Tendinitis zgloba ramena

Rame je zglob sa najvećim obimom pokreta u svim pravcima, uključujući i rotatorne pokrete, te spada u najsloženije zglobove. Povezan je sa nekoliko mišića, a tetiva bicepsa - dvoglavog mišića postavljenog na prednjoj strani nadlaktice je najpodložnija upali.

Ovaj tendinitis se najčešće javlja kod veslača, plivača, dizača tegova, odbojkaša, ali i kod profesija koje podrazumevaju rad sa podignutim rukama u dužem vremenskom periodu - moleri, električari.

Osim tendinitisa bol, u ramenu mogu izazvati i degenerativni procesi zglobne čaure ramena, kao i poremećaji u samom zglobu - artroza i artritis, pa je neophodno pre lečenja postaviti tačnu dijagnozu. Osim toga i neka oboljenja pluća, kao i angina pectoris i infarkt srca, kao i bolesti abdomena - zapaljenje žučne kesice, mogu prouzrokovati bol u ramenu.

Simptomi su:

• bol u predelu ramena, više sa prednje strane,
• osetljivost na pritisak,
• ograniceni i bolni pokreti u ramenu,
• bolovi i napetost u predelu bicepsa.

Upala tetiva stopala

Na dnu stopala se nalazi široka traka - fascija, sastavljena od kolagenskog elastičnog vezivnog tkiva, koja se pruža od unutrašnje strane petne kosti pa sve do poprečnih ligamenata pri korenu prstiju. Ona obavija mišiće i tetive, pruža statičku podršku stopalu i amortizuje vertikalni pritisak na stopalo. Pošto je po gradji i funkciji slična tetivama, spomenuću je u ovom tekstu. Zapaljenje te strukture se zove fascilitis i slično je zapaljenju tetiva. Manifestuje se bolom u donjem delu tabana koji je najizraženiji ujutru i može biti toliko jak da onemogućava hodanje. Najčešće se javlja kod ravnih tabana, slabosti muskulature potkolenice, nepravilnog držanja tela, kao i kod sportova - trening brzine uz neadekvatnu obuću i pogrešnu podlogu.

Simptomi tendinitisa

• bol u predelu tetive koji se pojačava prilikom njenog istezanja,
• bol na pritisak,
• ograničena i bolna pokretljivost zgloba za koji je pričvrsćena,
• spazam mišića na koji se nastavlja,
• pojava otoka i crvenila oko zahvacene tetive,
• ograničenje funkcije zahvaćenog ekstremiteta i zgloba.

Prevencija tendinitisa

Prikom obavljanja poslova pri kojima se dugotrajno izvode isti pokreti, praviti po kratku pauzu na svakih pola sata. Takođe, treba prilagoditi radno mesto i držanje tela tako da se što manje opterećuju stalno iste grupe mišića i pojedini zglobovi.

Obučiti se zaštitnim pokretima i položajima tela prilikom podizanja tereta ili ustajanja iz čučećeg položaja.

Prilikom bavljenja sportom, posebno kod neutreniranih osoba, treba postepeno povećavati stepen opterećenja i nikada ne raditi vežbe koje zahtevaju intenzivniji napor bez prethodnog "zagrevanja" tj. vežbi istezanja razgibavanja. Sportske aktivnosti zahtevaju adekvatnu obuću prilagodjenu vrsti sporta. Takođe, izbegavati tvrdu i neelastičnu podlogu.

Ponekad kod osoba koje imaju ravne tabane postoji potreba za nošenjem uložaka u obući po meri. Takodje se preporučuje pridržavanje zdravim životnim navikama u ishrani, dovoljno odmora izmedju napora, kao i hidratacija organizma da bi se održala elastičnost vezivnog tkiva.

Dijagnostika i lečenje

Dijagnoza tendinitisa se postavlja na osnovu anamneze - opšte, radne, sportske, anamneze o postojanju hroničnih obolenja, kao i o eventualnim povredama. Zatim sledi detaljan fizikalni pregled, koji osim lokalnog pregleda zahvaćene regije podrazumeva i opšti pregled po sistemima. Poželjno je uraditi ultrazvučni pregled obolelog ili povredjenog mesta, ukoliko je nalaz nejasan i ne može se postaviti dijagnoza, preporučuje se i magnetna rezonanca.

Terapija:

Mirovanje nekoliko dana dok traju intenzivni bolovi. Izbegavanje aktivnosti koje su dovele do ovakvog stanja i uopšte aktivnosti koje opterećuju pogodjenu tetivu. Ponekad po preporuci ortopeda biće potrebno čak i nekoliko dana nošenja longete. Nekoliko puta dnevno trljati bolno mesto ledom oko 10 minuta.

Elevacija - podizanje bolnog ekstremiteta (ukoliko je u pitanju koleno ili stopalo) - u ležećem položaju podmetnuti jastuk pod nogu.

Uzimanje analgoantireumatika peroralno, utrljavanje antireumatskih masti lokalno. Po preporuci lekara moguće je da će doći i do primene kortikosteoidnih injekcija u predeo tetive.

Kod težih oblika tendinitisa dolaze u obzir i injekcije plazma obogaćenim trombocitima u cilju postizanja reparacije tkiva tetive.

Fizikalna terapija i rehabilitacija

Fizikalne procedure:

• elektroterapija - interferentne struje TENS,
• terapija ultrazvukom,
• laser terapija,
• radiotalasi,
• magnetno polje,
• kineziterapija - specijalizovane vežbe sa obučenim fizioterapeutima - vežbe istezanja i jačanje muskulature i tetivne potpore zgloba.

Rehabilitacija u smislu balneoterapije - odlazak u banju i primena lekovitih kupki, zatim banjsko lekovito blato se preporučuju u svakom slučaju, pogotovo kod dugotrajnijeg oporavka pogođene tetive i ujedno postojanja i degenerativnih promena u njoj.

Kinezi terapiju treba upražnjavati svakodnevno duži vremenski period u cilju jačanja muskulature ne samo one koja pripada oboleloj tetivi, već i muskulature okolnih zglobova pa i celog tela, radi poboljšanja opšte kondicije i održanja optimalne statike i posture tela.

Ko moze dobiti tendinitis

Tendinitis može dobiti svako, naročito osobe starijeg životnog doba sa već nekim hroničnim oboljenjima i degenerativnim promenama. Naročito su ugrožene osobe čija zanimanja podrazumevaju neprekodno, digotrajno i intenzivnije opterećenja pojedinih zglobova, kao i profesionalni sportisti ukoliko ne primenjuju preporučene mere prevencije sportskih povreda.

Koliko traje oporavak od tendinitisa?

Oporavak od tendinitisa traje od 3 do 4 nedelje, ponekad i 6 nedelja, u zavisnosti od stepena oštećenja i jačine zapaljenske reakcije u samoj tetivi.